Fundacja rodzinna – kluczowe informacje

Fundacja rodzinna (F.R.) to nowy podmiot w polskim prawodawstwie, wprowadzony ustawą z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej, która weszła w życie 22 maja 2023 r. (dalej: „Ustawa”).

Fundacja rodzinna to instrument prawny, który pomoże Ci w przekazaniu majątku rodzinnego kolejnemu pokoleniu i zrealizowaniu określonego celu w oparciu o ten majątek.

Czym jest fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna to podmiot utworzony na podstawie Ustawy o fundacji rodzinnej.

Posiada osobowość prawną – zyskuje ją z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Oznacza to m.in., że F.R. może we własnym imieniu zarządzać majątkiem, nabywać prawa np. własności nieruchomości, czy zaciągać zobowiązania.

F.R. może pozywać i być pozywaną.

Przed wpisaniem do rejestru F.R. może funkcjonować jako fundacja rodzinna w organizacji.

F.R założona jest przez fundatora, a powstała w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

Fundator określa w statucie powołującym F.R., szczegółowy cel tej fundacji – określa on ramy działania F.R., na podstawie których określa się interes beneficjenta , w jaki sposób F.R. powinna działać i w jak powinno wyglądać należyte zarządzanie mieniem fundacji rodzinnej.

Działanie F.R. jako instrumentu sukcesyjnego, powinno być dostosowane do potrzeb fundatora, do jego otoczenia rodzinnego i sytuacji majątkowej.

Innymi słowy: to fundator ustala kształt F.R., a działanie fundacji powinno być indywidualnie dostosowane prawnie do jego konkretnej sytuacji.

Fundacja rodzinna jest odrębna majątkowo od fundatora.

Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w określonym zakresie

Oprócz zarządu majątkiem, F.R. może także wykonywać działalność gosp., w zakresie określonym w art. 5 Ustawy:

1. zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;

2. najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;

3. przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;

4. nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;

5. udzielania pożyczek:

a) spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,

b) spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,

c) beneficjentom;

6. obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;

7. produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;

8. gospodarki leśnej.

Fundator, beneficjenci, mienie fundacji rodzinnej

Fundator w statucie określa kim będą beneficjenci F.R. Może to być jedna osoba lub grupa osób. Fundator nadaje im status beneficjentów, określa ich uprawnienia – np. prawo do otrzymywania przez nich świadczeń od F.R.

Beneficjentem może być osoba fizyczna lub organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego.

Zarząd fundacji rodzinnej umieszcza beneficjentów na liście beneficjentów – dzięki temu mogą oni korzystać z określonych świadczeń ze strony F.R.

Interes beneficjenta określa się na podstawie statutu lub na podstawie interpretacji statutu.

Interes beneficjenta to korzyść wynikająca z działalności F.R. – określonego celu szczegółowego, uprawnień beneficjenta, praw i obowiązków poszczególnych beneficjentów, składników mienia wniesionych do F.R. oraz sposobu ich zarządzania.

Mienie fundacji rodzinnej obejmuje własność i inne prawa majątkowe wniesione do F.R. na pokrycie funduszu założycielskiego lub nabyte na innej podstawie od fundatora lub innych osób.

Rodzaj mienia wnoszonego do F.R. nie jest w jakikolwiek sposób ograniczony przez Ustawę. Mieniem mogą być np. nieruchomości, w tym rolne, papiery wartościowe, udziały w spółkach z o.o., środki pieniężne, dzieła sztuki i inne.

Fundacja rodzinna – inna niż wszystkie

Nazwa fundacji może być dobrana dowolnie, jednakże musi zawierać dodatkowe oznaczenie „Fundacja rodzinna”, w skrócie F.R.

Oznaczenie to jest zarezerwowane dla fundacji rodzinnych, nie mogą się nim posługiwać inne fundacje, które działają na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach.

Fundacja rodzinna swoje działanie opiera na Ustawie o fundacji rodzinnej. Nie znajdują do niej zastosowania przepisy ustawy z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, ani przepisy Ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych.

Fundacja rodzinna nie jest jedynie przeznaczona dla firm rodzinnych. Służy sukcesji mienia niezależnie od tego, czy pomiędzy fundatorem a beneficjentem istnieją więzy pokrewieństwa.

W jaki sposób powstaje fundacja rodzinna?

Art. 22 Ustawy o fundacji rodzinnej mówi nam o tym, że F.R. ustawiana jest w formie aktu notarialnego poprzez złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej.

Można to zrobić na dwa sposoby:

• W akcie założycielskim – w takim przypadku F.R. może założyć jeden lub kilku fundatorów;
• W testamencie – tym sposobem F.R. może być ustanowiona tylko i wyłącznie przez jednego fundatora.

Kolejne kroki powołania fundacji rodzinnej wymienione są w art. 21 Ustawy.

Po złożeniu oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej fundator (fundatorzy) musi ustalić statut w formie aktu notarialnego lub w testamencie (w formie aktu notarialnego).

Statut powinien określać:

1. nazwę fundacji rodzinnej;

2. siedzibę F.R.;

3. szczegółowy cel F.R.;

4. beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących beneficjentowi uprawnień;

5. zasady prowadzenia listy beneficjentów;

6. zasady, w tym szczególny tryb, zrzeczenia się uprawnień przez Beneficjenta;

7. czas trwania fundacji rodzinnej – o ile jest oznaczony (może być nieoznaczony);

8. wartość funduszu założycielskiego;

9. zasady powoływania i odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków organów F.R., a także zasady reprezentacji F.R. przez zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych w ustawie;

10. podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności zarządu F.R.;

11. co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów;

12. zasady zmiany statutu;

13. przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu, w tym określenie beneficjenta uprawnionego do mienia w związku z rozwiązaniem F.R.

Status może określać również inne sprawy jak: zasady współpracy organów F.R., wytyczne dotyczące inwestowania majątku fundacji rodzinnej, czy wprowadzenie zapisu na sąd polubowny.

Kolejnym krokiem na drodze utworzenia F.R. jest sporządzenie spisu mienia.

Spis mienia jest obowiązkowym dokumentem i prowadzony jest przez zarząd w formie pisemnej. Zawiera spis praw majątkowych wniesionych przez fundatora lub inne osoby niż fundator do F.R.

Określa się w nim kto wniósł mienie, rodzaj i wartość mienia, w wysokości określonej według stanu i cen w chwili wniesienia oraz ich wartości podatkowej.

Spis mienia musi być aktualizowany na bieżąco, czyli po każdym wniesieniu praw majątkowych do F.R.

Kolejnym krokiem jest ustanowienie organów fundacji rodzinnej

Organami F.R. są:

• Zarząd – musi składać się z co najmniej jednego członka, kadencja Zarządu trwa zazwyczaj trzy lata (chyba, że statut stanowi inaczej). Członkowie zarządu wieloosobowego w równym stopniu prowadzą sprawy F.R. (chyba, że statut stanowi inaczej).
• Zgromadzenie Beneficjentów – fundator ustanawia uprawnienie do wchodzenie w skład zgromadzenia beneficjentów dla konkretnych beneficjentów w statucie.
• oraz Rada nadzorcza – organ fakultatywny – fundator może, ale nie musi ustanowić radę nadzorczą w statucie, jednak, gdy liczba beneficjentów przekracza 25 osób – ustanowienie rady nadzorczej staje się obowiązkowe.

Zadania zarządu określają artykuły 54-63 Ustawy. Należą do nich: prowadzenie spraw fundacji, reprezentowanie jej, realizacja celów statutowych, zapewnianie płynności finansowej, tworzenie listy beneficjentów, informowanie beneficjentów o świadczeniach oraz spełnianie świadczeń, które przysługują beneficjentom.

Zgromadzenie Beneficjentów zwoływane jest przez Zarząd (chyba, że statut stanowi inaczej).

Zgromadzenie Beneficjentów wydaje decyzję w formie uchwały w sprawach takich jak: rozpatrzenie oraz zatwierdzenie sprawozdania finansowego, udzielenie absolutorium członkom zarządu fundacji rodzinnej z wykonania ich obowiązków, podział lub pokrycie wyniku finansowego netto, wybór firmy, która przeprowadzi audyt sprawozdania finansowego (jeśli badanie wymagane jest przez Ustawę z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości) oraz inne sprawy, które wymienione są w Ustawie lub Statucie.

Rada Nadzorcza pełni funkcje nadzorcze wobec zarządu – sprawuje kontrolę w zakresie przestrzegania prawa i postanowień statutowych F.R. Uprawniona jest do otrzymywania informacji, dokumentów, sprawozdań i wyjaśnień od Zarządu.

Członek zarządu, rady nadzorczej oraz likwidator odpowiadają za szkodę wobec F.R. jeśli nie wypełnią obowiązku należytej staranności względem F.R.

Na żądanie organu Krajowej Administracji Skarbowej F.R. musi wypełnić obowiązek informacyjny wobec KAS, obejmujący dane wskazane w art. 84 Ustawy.

Fundacja rodzinna podlega również audytowi, który winien odbywać się co 4 lata.

Kolejny krok stanowi wniesienie funduszu założycielskiego

Minimalna wysokość funduszu założycielskiego wynosi 100 000 zł (art. 17 Ustawy o fundacji rodzinnej).

Wartość mienia innego niż środki pieniężne, wnoszonego do F.R. ustalana jest na dzień wniesienia mienia.

Ostatnim krokiem na drodze do powstania fundacji rodzinnej jest wpisanie jej do rejestru fundacji rodzinnych. Rejestr fundacji rodzinnych prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Zgłoszenia do rejestru dokonuje fundator albo zarząd – jeśli fundacja została ustanowiona w testamencie.

Rejestr Fundacji Rodzinnych jest jawny.

Fundacja rodzinna może działać przed wpisaniem jej do rejestru – jako fundacja rodzinna w organizacji może działać od momentu złożenia fundatora oświadczenia o jej powołaniu lub – w przypadku powołania poprzez testament – z chwilą ogłoszenia testamentu.

Fundacja rodzinna – korzyści podatkowe

Zacznijmy od tego, że wniesienie majątku do fundacji rodzinnej nie niesie za sobą obowiązku opłaty podatku dochodowego.

Dochód fundacji, co do zasady, zwolniony jest z podatku dochodowego od osób prawnych.

Podobnie jak w przypadku estońskiego CIT-u – gdy nie wypłacasz środków, nie powstaje obowiązek podatkowy.

W przypadku wypłaty świadczeń dla beneficjentów – objęci są oni następującymi grupami podatkowymi:

• Beneficjenci z grupy zerowej (najbliżsi członkowie rodziny fundatora oraz fundator: fundator jego małżonka, wstępni, zstępni, rodzeństwo, pasierbi, ojczym/macocha) będą musieli zapłacić podatek CIT w wysokości 15%;
• Beneficjenci objęci I i II grupą podatkową zapłacą 15% podatku CIT oraz 10% podatku PIT;
• III grupa podatkowa beneficjentów będzie zmuszona zapłacić 15% CIT oraz 15% PIT.

To w statucie fundacji rodzinnej fundator umieszcza zapisy dotyczące tego, jakie kwoty i kiedy mogą zostać wypłacone beneficjentom.

Należy pamiętać, że ustawa określa listę działań uznawanych za „ukryte zyski”.

Jeśli fundacja rodzinna przekazuje świadczenia w formie ukrytych zysków, zostają one objęte 15-procentowym podatkiem CIT, którym obciążona jest fundacja.

Zamknięty katalog „ukrytych zysków” obejmuje art. 24q ust. 1a Ustawy o CIT i są to:

1. odsetki, prowizje, wynagrodzenia i inne opłaty od jakiegokolwiek rodzaju pożyczki udzielonej fundacji rodzinnej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną;

2.  darowizny lub inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia, inne niż świadczenia, o których mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej, przekazane, bezpośrednio lub pośrednio, na rzecz beneficjenta, fundatora, podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną;

3. świadczenia na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną z tytułu:

a) usług doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze,

b) wszelkiego rodzaju opłat i należności za korzystanie lub prawo do korzystania z praw lub wartości, o których mowa w art. 16b ust. 1 pkt 4-7;

4. różnicę między wartością rynkową transakcji określoną zgodnie z art. 11c a ustaloną ceną tej transakcji – w przypadku innych niż określone w pkt 3 transakcji między fundacją rodzinną a beneficjentem, fundatorem, podmiotem powiązanym z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną;

5. pożyczkę udzieloną przez fundację rodzinną beneficjentowi w tej części, która podlegała zwrotowi w danym roku podatkowym i nie została zwrócona do dnia upływu terminu złożenia deklaracji, o której mowa w art. 24s ust. 1, za ten rok podatkowy;

6. pożyczkę udzieloną przez fundację rodzinną beneficjentowi na okres co najmniej 10 lat albo na okres krótszy niż 10 lat, jeżeli ostateczny termin obowiązywania umowy wyniósł co najmniej 10 lat.

Warto wiedzieć, że zamknięcie fundacji wiąże się z podatkiem od likwidacji.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Co to jest Fundacja rodzinna?

F.R to osoba prawna utworzona jest na podstawie Ustawy o fundacji rodzinnej, założona przez fundatora, a powstała w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

Ma zabezpieczyć rodzinny majątek i funkcjonowanie przedsiębiorstwa fundatora.

Czy fundator może być beneficjentem?

Tak, fundator może również posiadać status beneficjenta .

Czy Fundacja rodzinna płaci ZUS?

W fundacji rodzinnej ani fundacja, ani fundator, ani beneficjent, nie płacą ZUS-u i składki zdrowotnej.

Ile wynosi wysokość funduszu założycielskiego Fundacji Rodzinnej?

Ustawa przewiduje, że minimalna wysokość funduszu założycielskiego powinna wynieść 100 000 złotych.

Czy fundator odpowiada za zobowiązania Fundacji rodzinnej?

Fundator nie odpowiada za zobowiązania powstałe w wyniku działania fundacji rodzinnej.

W czym możemy Ci pomóc?

Fundacja rodzinna to elastyczne rozwiązanie, które zapewnia ochronę Twojego majątku, biznesu. Zakres i sposób tej ochrony zależy od Ciebie jako fundatora – od tego, jakie przepisy umieścisz w statucie.

Aby jednak w pełni korzystać z tego elastycznego rozwiązania i dopasować go do Twoich potrzeb – skontaktuj się z naszą kancelarią – przeanalizujemy czy założenie fundacji rodzinnej będzie najlepszym rozwiązaniem w Twojej indywidualnej sytuacji.

Zapraszamy do Kontaktu >>>  

Zdjęcia: Monstera Production, Edmond Dantès