Ministerstwo zaproponowało zmiany w L4

25 października 2024 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opublikowało na stronach Rządowego Centrum Legislacji projekt zmian ustawowych, których celem jest reforma systemu ubezpieczeń społecznych. Główne cele nowelizacji to dostosowanie orzecznictwa lekarskiego (związanego ze świadczeniami zusowskimi) do współczesnych realiów, przyspieszenie postępowań oraz walka z niedoborami kadrowymi w tym zakresie. Z perspektywy przedsiębiorców natomiast najbardziej istotne zmiany dotyczyć będą nowych zasad związanych ze zwolnieniami lekarskimi, które reguluje ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Definicja pracy zarobkowej

Według obecnego stanu prawnego wykonywanie pracy zarobkowej w trakcie zwolnienia powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego. Do tej pory jednak nie było ustawowej definicji „pracy zarobkowej”, którą musiało wykształcić orzecznictwo. W oparciu o poglądy judykatury Ministerstwo zaproponowało, by za pracę zarobkową uznać każdą czynność mającą charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania, z wyłączeniem czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.
Dzięki takiej definicji osoby przebywające na zwolnieniu zyskają możliwość wykonywania pojedynczych czynności, niezbędnych z punktu widzenia pracodawcy. Może chodzić o podpisanie faktur, zatwierdzenie dokumentów lub np. zalogowanie się do systemu komputerowego przy pomocy swoich indywidualnych danych. Istotne będzie, by działania te miały charakter incydentalny, a zatem jednostkowy i wyjątkowy.

Aktywność niezgodna z celem zwolnienia

Pod rządami obecnej ustawy utratę zasiłku chorobowego powoduje także wykorzystanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Nowelizacja modyfikuje tę przesłankę i wskazuje, że utratę świadczenia powoduje aktywność niezgodna z celem zwolnienia. Nowe przepisy precyzują, że aktywnością niezgodną z celem zwolnienia od pracy są wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia lub rekonwalescencję, z wyłączeniem zwykłych czynności dnia codziennego lub czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.

Ministerstwo ponownie skorzystało tutaj z poglądów judykatury i ustaliło, że czynnościami zgodnymi ze zwolnieniem są takie działania, które pomagają w powrocie do pełnej sprawności organizmu. Jednocześnie pozostawiono chorym prawo do załatwiania spraw życia codziennego. To istotna z punktu widzenia pracodawców zmiana, ponieważ zwiększa ona szanse pracownika na szybszy powrót do zdrowia, a zatem i do pracy.

Nowa przesłanka utraty zasiłku

Nowością jest wprowadzona w art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przesłanka utraty zasiłku z powodu przebywania w innym miejscu niż wskazane w zwolnieniu. Tutaj także chory może jednak się bronić wykazując, że jego nieobecność była uzasadniona względami zdrowotnymi (np. wizyta u lekarza) lub koniecznością podjęcia czynności incydentalnych, których wymagają istotne okoliczności.

W tej ostatniej kategorii mieści się także wizyta w zakładzie pracy. Jeśli obecność pracownika będzie dla pracodawcy istotna, w wyjątkowych przypadkach może się on pojawić w zakładzie pracy bez utraty prawa do zasiłku. Oczywiście taka wizyta nie będzie mogła negatywnie wpływać na proces jego powrotu do zdrowia.

Dwa tytuły ubezpieczenia

Z perspektywy pracodawców istotne jest także wprowadzenie do art. 17 ww. ustawy ust. 1d, który reguluje sytuację osób posiadających co najmniej dwa tytuły ubezpieczenia (np. zatrudnienie u dwóch płatników składek). Zgodnie z nowymi przepisami osoba wystawiająca zwolnienie będzie mogła zaznaczyć, że niezdolność do pracy dotyczy tylko niektórych tytułów ubezpieczenia ze względu na rodzaj pracy.
To zmiana nie do przecenienia z perspektywy pracodawców. Na porządku dziennym są bowiem sytuacje, w których dana osoba nie może wykonywać jednej pracy, ale stan jej zdrowia umożliwia wykonywanie pracy o zupełnie innym charakterze. Przykładowo, osoba na stanowisku sprzedawcy nie będzie mogła przyjść do pracy ze złamaną nogą, ale wciąż będzie mogła przy komputerze wykonywać czynności copywritera.

Ocena zaproponowanych zmian

Propozycję Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej należy ocenić pozytywnie. Wychodzi ona bowiem naprzeciw oczekiwaniom chorych, którzy chcą mieć prawo do wykonywania normalnych czynności dnia codziennego nawet wtedy, gdy nie są zdolni do pracy.

Przede wszystkim jednak zaproponowane zmiany liberalizują możliwość wykonywania pracy przez osoby na zwolnieniach lekarskich. Ucywilizowanie zasad związanych z pracą zarobkową na zwolnieniu, możliwość wychodzenia z domu po spełnieniu określonych przesłanek oraz prawo do wykonywania incydentalnych czynności na rzecz pracodawcy stanowią realne wsparcie dla firm. Dzięki nowelizacji ograniczone zostaną negatywne skutki nieobecności pracowników, a przedsiębiorcy nie będą narażeni na straty wiążące się z brakiem osób, których nie można w żaden sposób zastąpić.

Zachęcamy do dośledzenia naszego profilu na LinkedIn, gdzie regularnie publikujemy najważniejsze alerty prawne.

W związku z dynamicznie zmieniającym się otoczeniem prawnym i przepisami zachęcamy Państwa także  do śledzenia naszych wpisów i publikacji, w szczególności tych odnoszących się do bieżącego funkcjonowania przedsiębiorców.