Ochrona konkurencji – Prezes UOKiK przedstawił nowe wyjaśnienia w sprawie nakładania kar za praktyki ograniczające konkurencję

W dniu 9 kwietnia 2024 r. Prezes UOKiK opublikował nowe wyjaśnienia w sprawie nakładania kar na przedsiębiorców za naruszenia prawa konkurencji.

W ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów określono maksymalny wymiar kary za udział w porozumieniu ograniczającym konkurencję oraz nadużywanie pozycji dominującej. Przepisy nie wskazują jednak jakiego wymiaru kary w konkretnej sytuacji i za konkretne naruszenie, spodziewać mogą się przedsiębiorcy. Prezes UOKiK chcąc być bardziej transparentnym w stosunku do przedsiębiorców opublikował nowy dokument, w którym wyjaśnia, w jaki sposób nakładane są kary za praktyki ograniczające konkurencję.

Aktualizacja dotychczasowych wyjaśnień wynika, z konieczności implementacji unijnej dyrektywy ECN+ (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1 z dnia 11 grudnia 2018 r.).

 

Do jakich spraw stosowane będą wyjaśnienia

Wyjaśnienia stosowane będą do spraw, w których postępowanie antymonopolowe wszczęte zostało po 1 stycznia 2024 r.

Wyjaśnienia stosowane będą w sprawach dotyczących stosowania praktyk ograniczających konkurencję.

Zasady te nie będą natomiast dotyczyć naruszania zbiorowych interesów konsumentów, stosowania klauzul abuzywnych oraz koncentracji.

 

Wyższe i solidarne kary na członków grup kapitałowych

W wyjaśnieniach Prezes UOKiK zwraca uwagę na wprowadzoną w 2023 r., w ramach implementacji dyrektywy ECN+ w 2023 r. możliwość nałożenia łącznej kary pieniężnej na przedsiębiorcę, który dopuścił się naruszenia prawa konkurencji oraz na przedsiębiorcę lub przedsiębiorców wywierających na niego decydujący wpływ. Odpowiedzialność obu tych podmiotów za karę jest solidarna. Także samo postępowanie może być prowadzone przeciwko obu podmiotów równocześnie ze wszelkimi tego obowiązkami, uprawnieniami i konsekwencjami.

Nowelizacja wprowadziła także zmianę sposobu obliczania kary pieniężnej. Obecnie kary pieniężne (określone w wysokości nie większej niż 10% procent obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary) liczone będą od obrotu nie tylko przedsiębiorcy bezpośrednio dokonującego naruszania, ale także przedsiębiorcy wywierającego na niego decydujący wpływ.

W konsekwencji zmian Prezes UOKiK może ukarać także osobę zarządzającą spółką, na którą wywierany jest decydujący wpływ (spółka córka), jak i spółką, która wywiera decydujący wpływ (spółka matka).

Z uwagi na ryzyko wyższej kary najlepiej, aby przedsiębiorcy mieli świadomość wywierania na siebie decydującego wpływu na jak najwcześniejszym etapie współpracy lub postępowania antymonopolowego.

Po wszczęciu postępowania antymonopolowego przez Prezesa UOKiK zasadą jest, że w przypadku prowadzenia postępowania zarówno przeciwko przedsiębiorcy, który wywierał decydujący wpływ i przedsiębiorcy, na którego decydujący wpływ był wywierany, wymierzana zostanie tym przedsiębiorcom łączna i solidarna kara pieniężna.

 

Ocena wywierania decydującego wpływu na innego przedsiębiorcę 

Ryzyko nałożenia łącznej i solidarnej kary pieniężnej uzależnione jest od ustalenia wywierania decydującego wpływu na inny podmiot.

Znaczenie „decydującego wpływu”, od którego uzależniona jest odpowiedzialność innych przedsiębiorców niż podmiot bezpośrednio dopuszczający się naruszenia określone zostało w art. 6b i 9a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, a w przypadku prawa unijnego wynika z zastosowania art. 101 i 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Przepisy te są jednak bardzo otwarte i nieprecyzyjne. Zawierają klauzule generalne podlegające interpretacji i ocenie Prezesa UOKiK.

Uważać muszą przede wszystkim przedsiębiorcy, którzy posiadają ponad 90% udziału w kapitale zakładowym innego podmiotu, gdyż w stosunku do takich relacji ustawa przewiduje domniemanie, że przedsiębiorca taki wywiera decydujący wpływ na podmiot. 

Przedsiębiorcy muszą mieć jednak na uwadze, że wywieranie decydującego wpływu, zachodzi także w sytuacji, gdy między przedsiębiorcami istnieją takie powiązania ekonomiczne, prawne lub organizacyjne, których skutkiem jest wykonywanie lub dostosowywanie się przez przedsiębiorcę, na którego jest wywierany decydujący wpływ, do instrukcji udzielanych mu przez przedsiębiorcę wywierającego decydujący wpływ, w sposób ograniczający lub uniemożliwiający jego samodzielne zachowania na rynku. Skutkuje to możliwością stwierdzenia takiej relacji między przedsiębiorcami powiązanymi gospodarczo, finansowo, umownie lub osobowo.

Określenie czy na przedsiębiorcę był wywierany decydujący wpływ jest również istotne z perspektywy ewentualnego podwyższenia kary w związku z sytuacją gospodarczą grupy kapitałowej.

 

Objęcie odpowiedzialnością związków przedsiębiorców oraz ich członków

Nowelizacja wprowadziła odpowiedzialność związków przedsiębiorców (np. izb, zrzeszeń, organizacji branżowych, stowarzyszeń, samorządów, jak również związków tych organizacji) oraz samych ich członków, za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję.

W przypadku stwierdzenia stosowania praktyk ograniczających konkurencję przez członków związku przedsiębiorców, kara pieniężna może sięgnąć 10% sumy obrotów członków tego związku przedsiębiorców prowadzących działalność na rynku, którego dotyczyło naruszenie, osiągniętych w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

W przypadku nieuiszczenia kary pieniężnej nałożonej na związek przedsiębiorców, Prezes Urzędu może żądać zapłaty kary od każdego przedsiębiorcy będącego członkiem tego związku, jeżeli przedsiębiorca ten prowadził działalność na rynku, na którym doszło do naruszenia.

Sposobem na uwolnienie się od odpowiedzialności jest wykazanie, że dany członek związku nie wdrożył decyzji związku przedsiębiorców powodującej naruszenie i nie wiedział o istnieniu takiej decyzji albo aktywnie zdystansował się od niej przed wszczęciem postępowania. W przypadku udowodnienia powyższych okoliczności Prezes Urzędu nie żąda uiszczenia kwoty kary pieniężnej. Należy podkreślić, że działania zapobiegawcze muszą w takiej sytuacji nastąpić odpowiednio wcześnie.

 

Czynniki wpływające na wysokość kary

W przypadku naruszeń, których dotyczą wyjaśnienia Prezes UOKiK bierze także pod uwagę m.in. okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes UOKiK ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia oraz specyfiki rynku, na którym doszło do naruszenia.

 

Łagodzenie skutków naruszenia (leniency)

Przedsiębiorca, który zawarł porozumienie ograniczające konkurencję, może podjąć działania pozwalające na obniżenie lub odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej. Działania te polegają na podjęciu współpracy z organem oraz ujawnieniu informacji o porozumieniu.

Dopuszczalność złożenia wniosku leniency o odstąpienie od wymierzenia kary przewidziana była przed nowelizacją, jednak ta rozbudowała procedurę i wprowadziła do niej nowe rozwiązania. 

Przewidziano m.in. odrzucenie wniosku w przypadku ujawnienia zamiaru złożenia wniosku oraz w przypadku niszczenia, fałszowania lub ukrywania dowodów istnienia porozumienia przed złożeniem wniosku.

Ograniczono także obowiązek zaprzestania uczestnictwa w porozumieniu, jeżeli będzie to niezbędne do zapewnienia skuteczności postępowań prowadzonych przez Prezesa Urzędu.

 

Waga Compliance w grupach kapitałowych 

Wprowadzona nowelizacja i przedstawione przez Prezesa UOKiK wyjaśnienia powinny motywować członków rozbudowanych podmiotów gospodarczych i związków przedsiębiorców do rzetelnej analizy swojej sytuacji.

W związku z rozszerzeniem stosowania przepisów antykonkurencyjnych i zaostrzeniem odpowiedzialności za ich naruszenie przedsiębiorcy funkcjonujący w powiązanych wzajemnie grupach powinni przeprowadzić analizę swoich relacji gospodarczych i uwzględniać dodatkowe ryzyka z tym związane. 

 

 

Podsumowanie i asysta

Z uwagi na zwiększone ryzyko naruszenia przepisów prawa konkurencji przez spółki funkcjonujące w grupie podmiotów powiązanych kapitałowo, gospodarczo lub finansowo, a w szczególności liderzy takich grup powinny dokonać analizy swojej sytuacji prawnej

Nowelizacja i wyjaśnienia Prezesa UOKiK wskazują na zaostrzenie zasad odpowiedzialności za zawarcie porozumienia antykonkurencyjnego, ale przewidują także rozwiązania ograniczające kary za takie naruszenie

Świadomość Państwa sytuacji, a także znajomość istniejących ryzyk pozwoli Państwu lepiej planować swoje plany gospodarcze i podjąć niezbędne działania wyprzedzające

Zachęcamy Państwa do kontaktu. Chętnie pomożemy Państwu lepiej zrozumieć Państwa sytuacje z punktu widzenia przepisów prawa konkurencji:

• przeanalizujemy i przedstawimy ryzyka wynikające z przepisów prawa konkurencji
• zaproponujemy rozwiązania ograniczające te ryzyka
• przygotujemy procedury, które ułatwią wykrycie i zapobieganie naruszeniom
• przeprowadzimy niezbędne szkolenia pracowników

W razie wszczęcia postępowania antymonopolowego będziemy reprezentować Państwa przed Prezesem UOKiK i podejmiemy wszelkie niezbędne działania w celu ochrony Państwa interesów

 

W związku z dynamicznie zmieniającym się otoczeniem prawnym i przepisami zachęcamy Państwa do śledzenia naszych wpisów i publikacji, w szczególności te odnoszące się do prawa konkurencji. 

Zachęcamy także dośledzenia naszego profilu na LinkedIn, gdzie regularnie publikujemy najważniejsze alerty prawne.